 |
| Thi sĩ MAI VĂN HOAN |
Một số bài viết đề cập đến nơi an táng Đại thi hào Nguyễn Du gần đây chủ yếu dựa vào Gia phả họ Nguyễn Tiên Điền. Gia phả ghi: “Năm Canh Thìn (1820) Gia Long qua đời, Minh Mạng nối ngôi. Lúc này Nguyễn Du được cử đi làm chánh sứ sang nhà Thanh báo tang và cầu phong nhưng ông bị bệnh dịch chết ngày mồng 10 tháng 8 âm lịch (16 tháng 9 năm 1820). Nguyễn Du mất ở Kinh, lúc đầu chôn ở xã An Ninh, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên. Được tin Nguyễn Du qua đời, quan lại ở Kinh nhiều người làm câu đối phúng viếng, hết lời ca ngợi tài năng, đức độ của ông: Nhất viện cầm tôn nhân ký khứ/ Đại gia văn tự thế thanh truyền (Rượu đàn đầy viện người đi vắng/ Văn tự hơn đời tiếng dội vang); Nhất đại tài hoa, vi sứ, vi khanh, sinh bất thiểm/ Bách niên sự nghiệp, tại gia, tại quốc, tử do vinh (Một kiếp tài hoa, làm sứ, làm khanh, sinh chẳng thẹn/ Trăm năm sự nghiệp, ở nhà, ở nước, chết còn vinh). Năm Giáp Thân (1824), di cốt của ông được cải táng về quê nhà là làng Tiên Điền, Hà Tĩnh”. Tuy nhiên, không phải điều gì được chép trong gia phả đều chính xác. Vì vậy, việc sử dụng những ghi chép trong gia phả cần phải hết sức thận trọng. Về địa điểm an táng Nguyễn Du Gia phả ghi “lúc đầu chôn ở xã An Ninh, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên là thiếu chính xác. Xã An Ninh thuộc huyện Hương Trà chứ không phải thuộc huyện Quảng Điền. Thời Gia Long gọi tỉnh Thừa Thiên là doanh (dinh) Quảng Đức. Khi Nguyễn Du mất, Minh Mạng lên ngôi mới được 7 tháng nên ông chưa thể thay đổi gì nhiều. Mãi đến 12 năm sau (1832) ông mới đổi doanh Quảng Đức thành phủ Thừa Thiên và chia thành 6 huyện: Quảng Điền, Phong Điền, Hương Trà, Hương Thủy, Phú Vang, Phú Lộc (thời Gia Long chỉ có 3 huyện: Quảng Điền, Hương Trà, Phú Vang). Điều đó chứng tỏ Gia phả họ Nguyễn Tiên Điền do người đời sau chứ không phải là người cùng thời với Nguyễn Du biên soạn nên việc nhầm lẫn không thể tránh khỏi. Riêng địa danh An Ninh là chính xác. An Ninh nguyên là một xã hình thành trước khi xuất hiện sách Ô Châu cận lục (1555), đến thế kỷ XVIII mới tách làm hai: An Ninh thượng và An Ninh hạ. Trong sách Phủ biên tạp lục của Lê Quý Đôn có ghi: “An Ninh hạ và An Ninh thượng thuộc tổng An Ninh, huyện Hương Trà”. Dựa vào địa danh xã An Ninh, nhà nghiên cứu Hồ Đắc Duy đã thực hiện công trình Đi tìm nơi an táng của thi hào Nguyễn Du tại Huế (thuyết trình ngày 16-11-2008 tại Cung Văn hóa Lao động TPHCM và đăng trên báo Văn hóa Phật giáo số 131 ngày 16/6/2011). Ông Hồ Đắc Duy về Huế khảo sát và nhờ một số người giỏi phong thủy tác nghiệp, đã đi đến kết luận: “Mộ cũ Nguyễn Du là tiền thân của ngôi mộ Thượng thư Bộ công Hoàng Hữu Thường, thuộc Bàu Đá, làng An Ninh thượng, phía tả sông Bạch Yến”. Nhưng đó cũng chỉ mới là giả thuyết, chưa có cơ sở khoa học đủ sức thuyết phục. Thật khó tin gia đình một vị thượng thư lại chọn nơi từng có kẻ yên nghỉ để an táng người thân của mình, dù thế đất ở đó có tốt đến mấy đi nữa. Sư thầy Lương Phương (năm nay đã 86 tuổi) ở chùa Phước Duyên, bên cạnh cánh đồng có ngôi mộ Thượng thư Hoàng Hữu Thường cũng xác nhận như vậy. Sư nói: Không thể! Không thể! Còn cụ Nguyễn Đức Pha (trên 70 tuổi) người làng An Ninh thượng khẳng định: Trước 1975, tục truyền khu vực nghĩa địa thuộc xã An Ninh chỉ cho phép người trong xã chôn cất, Vì vậy, theo cụ: “Nơi an táng Nguyễn Du ít có khả năng ở cánh đồng Bàu Đá, làng An Ninh thượng”.
Được sự đồng ý của Hội Kiều học
VN, ngày 12-8-2017 tại trụ sở LH các Hội VHNT Thừa Thiên Huế (26 Lê Lợi) Chi
Hội Kiều học Bình - Trị - Thiên tổ chức Lễ ra mắt. Sáng hôm đó có ông Nguyễn
Dung – Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thừa Thiên Huế cùng các nhà văn Tô Nhuận Vỹ,
Nguyễn Khắc Phê, Nguyễn Đắc Xuân… đến dự. Tại đây, vấn đề nơi an táng Nguyễn Du
lại được đề cập. Ông Nguyễn Dung hứa sẽ trực tiếp chỉ đạo nhanh chóng xây dựng
khu tưởng niệm Nguyễn Du ở Huế - nơi Đại thi hào sống 12 năm, để lại nhiều dấu
ấn trong sáng tác thơ văn, đặc biệt là tập thơ Nam Trung tạp ngâm. Khu tưởng niệm Nguyễn Du sẽ là một điểm nhấn quan
trọng trong tổng thể du lịch Huế. Ngày 22/1/2018 UBND TP. Huế thể theo đề xuất
của ông Dương Phước Thu đã đăng cai tổ chức buổi tọa đàm, xác định địa điểm an
táng Nguyễn Du với sự tham gia của các nhà nghiên cứu văn hóa, lịch sử: Đỗ
Bang, Nguyễn Xuân Hoa, Trần Đại Vinh… Theo ông Dương Phước Thu, từ ngôn truyền của
người đời trước, con cháu họ Mai Khắc và bà con ở Hậu Thôn, thuộc An Ninh hạ
(nay là phường Kim Long, Tp Huế) vẫn bảo vệ chỗ an táng cụ Du Đức hầu (tước của
Nguyễn Du). Người dân Hậu Thôn vẫn coi đó là nơi linh thiêng, không ai dám xâm
phạm. Ông Mai Khắc Chính (chắt nội của cụ Mai Khắc Đôn), cho hay: “Một lần, cha
tôi (ông Mai Khắc Lưu) chỉ gò đất ở Bàu Đá nói rằng, đó là nơi an táng Du Đức hầu.
Từ đó tôi luôn tâm nguyện giữ gìn khu đất này”. Các nhà nghiên cứu có mặt trong
buổi tọa đàm hôm đó thống nhất: Việc tìm kiếm nơi từng an táng Đại thi hào
Nguyễn Du tại Huế là việc làm cần thiết, tuy nhiên những cứ liệu khoa học ấy là
chưa đủ, cần tiếp tục nghiên cứu để có thể khẳng định chắc chắn đó là nơi từng
an táng Nguyễn Du. Kết luận tại buổi tọa đàm, ông Nguyễn Đăng Thạnh, Phó Chủ
tịch UBND TP. Huế cho rằng: Buổi tọa đàm là cơ sở đầu tiên để tiến hành những
bước tìm hiểu, nghiên cứu tiếp theo. Cần tổ chức hội thảo khoa học với sự tham
gia của các nhà nghiên cứu về Nguyễn Du ở Việt Nam
Việc tìm cho ra nơi an táng Nguyễn Du ở Huế một cách chính xác là điều
gần như không tưởng, còn khó hơn cả “đáy bể mò kim”. Nhưng điều có thể khẳng
định một cách chắc chắn là: Nguyễn Du mất ở Huế và an táng tại khu vực xã An
Ninh, huyện Hương Trà (nay thuộc phường Kim Long, Tp Huế). Trong khi tiếp tục
nghiên cứu, tìm hiểu, khảo sát, tổ chức hội thảo… tình Thừa Thiên Huế và Thành
phố Huế cần gấp rút lập dự án xây dựng khu tưởng niệm Nguyễn Du để dân chúng và
khách du lịch trong ngoài nước sớm được tham quan, chiêm bái.
Có thể lựa chọn một trong hai địa điểm sau:
1.Văn Thánh (thuộc Hương Long, Tp Huế) đất đai để trống còn nhiều, nơi
có phong cảnh đẹp (gần đường, gần sông Hương), nơi tôn vinh những danh tài thời
nhà Nguyễn. Nguyễn Du xứng đáng được tôn vinh ở đây. Văn Thánh cách cánh đồng Bàu Đá của An Ninh thượng (một
trong hai địa điểm được cho là nơi an táng Nguyễn Du) không xa. Nếu có khu
tưởng niệm Nguyễn Du, Văn Thánh sẽ là nơi thu hút nhiều khách tham quan.
2. Hậu Thôn, An Ninh hạ, phường Kim Long, Tp Huế, dọc theo đường Nguyễn
Hoàng, qua cầu, rẽ phải, theo đường Lý Nam Đế khoảng 400m, đến nhà thờ dòng họ
Mai Khắc ở Hậu Thôn, thẳng ra phía cánh đồng chừng 200m. Ở đây, đã có sẵn ngôi
“mộ vọng” tương truyền của Du Đức hầu (Nguyễn Du). Bên cạnh là lăng bà Nguyễn
Thị Trường (vợ vua Minh Mạng). Trong xóm Hậu Thôn có nhà thờ họ Mai Khắc. Cạnh
nhà thờ họ Mai Khắc là ngôi nhà rường khá đẹp. Trong ngôi nhà rường có điện thờ
ông Mai Khắc Đôn và bà Mai Thị Vàng (vợ vua Duy Tân)… Tất cả làm thành một cụm
di tích lịch sử khá đặc biệt. Không hiểu sao cho đến nay ngành du lịch Thừa
Thiên Huế chưa tiến hành khai thác. Thật là uổng phí!
Công trình khu tưởng niệm Nguyễn Du có thể với quy mô vừa hoặc nhỏ, song
nên có bức tượng Nguyễn Du (có thể phỏng theo bức tượng ở vườn lưu niệm Nguyễn
Du ở Tiên Điền, Nghi Xuân, Hà Tĩnh thu nhỏ; ngôi mộ đơn sơ (có thể lấy nguyên
mẫu ngôi mộ khi chưa sửa sang của Nguyễn Du ở Tiên Điền, Nghi Xuân, Hà Tĩnh);
văn bia khắc vắn tắt thân thế, sự nghiệp Nguyễn Du. Trồng một cây hồng tiến (do
Nguyễn Du mang giống từ Trung Quốc về), trồng vài khóm cúc, vài khóm lựu, vài
khóm trà mi… (là những thứ hoa từng được Nguyễn Du nhắc đến trong Truyện Kiều). Nếu có thể nên dựng bia,
khắc những câu thơ của Nguyễn Du viết về Huế theo lối thư pháp, như: Hương Giang nhất phiến nguyệt/ Kim cổ hứa
đa sầu (Sông Hương một mảnh trăng/
Xưa nay gợi không biết bao nhiêu mối sầu); Hương
Cần quan đạo liễu thanh thanh/ Giang bắc, giang nam vô hạn tình (Hương Cần
dương liễu rập rờn xanh/ Bến bắc, bến nam vô hạn tình… ); Cổ tự thu mai hoàng diệp lý/ Tiên triều tăng lão bạch vân trung
(Chùa xưa lá thu vàng phủ kín/ Triều cũ tăng già bạc mây bông – Vọng Thiên Thai
tự) ở các địa điểm: Công viên bên bờ bắc sông Hương, trước sân chùa Thiên Thai,
phía nam cầu Hương Cần.
Những người yêu mến, ngưỡng mộ tài năng thi ca của Đại thi hào Nguyễn Du
trong và ngoài nước rất mong sự quan tâm chỉ đạo xây dựng Khu tưởng niệm Nguyễn
Du ở Huế của lãnh đạo tỉnh Thừa Thiên Huế và Thành phố Huế càng sớm càng tốt.
Huế, tháng 4-2018
Mai Văn Hoan
