LẠI NÓI VỀ CỘI NGUỒN CỦA HỌ NGUYỄN TIÊN ĐIỀN

GS Nguyễn Đình Chú (thứ 2 bên phải) chụp ảnh lưu niệm tại Hội thảo khoa học về Nguyễn Du

GS.NGND NGUYỄN ĐÌNH CHÚ

     

 Họ Nguyễn Tiên Điền của Nguyễn Du lừng danh như thế nào thì mọi người đã rõ. Nhưng gia phả họ Nguyễn này ở Tiên Điền thì cũng chỉ cho biết vị tổ khải tổ  là cụ Nguyễn Nhiệm (Nhậm), kế tiếp theo trực hệ là Nguyễn Đức Hành

( Phương Trạch hầu) , Nguyễn Ôn, Nguyễn Thế, Nguyễn Quỳnh, Nguyễn Nghiễm (Xuân Quận công) thân phụ của Nguyễn Du. Dựa vào thành quả của gia phả học trong đó có sách Gia phả: khảo luận  và thực hành của Nguyễn Đức Dụ xuất bản ở Sài Gòn năm 1973;  bài viết của nhà cổ học Trần Huy Bá vốn dựa vào bản tộc phả họ Nguyễn Đình tại Hà Nội được Giáo sư- Tiến sĩ Nguyễn Đình Hòa, Giám đốc  Trung tâm Việt học Đại học đường Souther Illinoi (Hoa Kỳ) cho mượn đọc trước ngày ông xuất ngoại (1947) đăng trên Tạp chí Tổ quốc số ra ngày 11 năm 1975, sách Lễ Thành hầu Nguyễn Hữu Cảnh với công cuộc khai sáng miền nam nước Việt cuối thế kỷ thứ XVII của Như Hiên Nguyễn Ngọc Hiền in lần  thứ ba , NXB Văn học 1999; một số  tộc phả trong đó có sách Cương quốc công Nguyễn Xí: tộc phả - Di huấn – Phụ lục in năm 1993 và Cương quốc công Nguyễn Xí : tộc phả - Di huấn- Phụ lục ( Tái bản và nâng cấp) in năm 2013 của Đại tộc  Thái Sư Cương Quốc công Nguyễn Xí tại xã Nghi Hợp, Nghi Lộc Nghệ An;  tộc phả Dòng họ Nguyễn Đình gốc Nghi Hợp, chuyển cư  tới Phật Não ( Thạch Hà, Hà Tĩnh), Lam Vỹ  (Thiệu Hóa , Thanh Hóa), Thụy Khuê – Văn Tân -  Quán La ( Hà Nội) do ông Nguyễn Đình Chính trưởng chi Văn Tân phụng soạn… tại Hội thảo khoa học Nguyễn Du: tiếp cận từ góc độ văn hóa do Trường Đại học Khoa học xã hội và nhân văn thuộc Đại học  quốc gia Hà Nội cùng Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch thuộc Ủy ban Nhân dân tỉnh Hà Tĩnh phối hợp tỗ chức năm 2013, trong tham luận có nhan đề Nói thêm về cỗi nguồn họ Nguyễn Tiên Điền của Nguyễn Du, tôi đã làm rõ cỗi nguồn này chính là họ Nguyễn Đình Thái Sư Cương quốc công Nguyễn Xí tại làng Thượng  Xá , huyện Chân Phúc xưa, nay là xã Nghi Hợp thuộc huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An vốn gốc  làng Cương Giản thuộc huyện Nghi Xuân, cách Tiên Điền khoảng ba bốn cây số. Đời cụ Nguyễn Hợp  đưa con là Nguyễn Hội từ Cương Gián sang  sống ở làng Thượng Xá làm nghề muối, sau đó trở lại sống với con trưởng ở quê cũ. Còn  cụ Nguyễn Hội ở lại và sinh hai con là Nguyễn Biện, Nguyễn Xí. Đặc biệt là Nguyễn Xí trở thành  “Người hai lần khai quốc” và khai mở ra một dòng họ vào loại vẻ vang nhất trên đất Lam Hồng ở thời trung đại: 59 vị Quốc công và Quận công, 179 vị tước hầu, 141 vị tước bá, 7 vị tước nam, 39 vị tước tứ. Từ đó mà  các nhà gia phả học đã nói Nguyễn Du là cháu đời thứ 14 của Nguyễn Xí. Riêng tôi còn muốn giải thích hiện tương cụ Nguyễn Nhiệm trong khi tránh sự truy đuổi của triều đình  Lê  Trịnh sao không chạy trốn về đâu mà lại về Tiên Điền? Ấy  vì chính đây là nơi quê cha đất tổ. Và gia đình đã một phen tan cửa nát nhà phải chạy trốn như thế mà sao chỉ  mấy đời sau đã phát triển thành một dòng họ được ca dao ghi nhận: “ Bao giò ngàn Hống hết cây/ Sông Rum hết nước họ nàyi hết quan”nếu không thuộc đại tộc Nguyễn Đình Thái Sư Cương Quốc công Nguyễn Xí vẻ vang như thế cả trên hai phương diện võ công là chính nhưng văn nghiệp cũng không kém.

       Nay tôi xin nói rõ thêm  riêng về nhánh họ của cụ Nguyễn Nhiệm. Đây là nhánh họ thuộc Đại chi Hai của Đại tộc Cương Quốc công Nguyễn Xí mà vị Tổ chi là Nguyễn Trọng Đạt, con trai thứ mười của Cương Quốc công Nguyễn Xí, sinh trưởng trên đất Thăng Long có gia đình định cư tại làng Cảo Dương,và Canh Hoặch thuộc huyện  Thanh Oai, phủ Ứng Thiên, Hà Đông cũ, nay là xã Hồng Dương và xã Canh Hoặch thuộc huyện Thanh Oai, Hà Nội. Năm 1445, Nguyễn Trọng Đạt với tước hiệu Tín đạt đại phu,, dưới triều Lê Nhân Tông, theo cha vào nam đánh giặc Chiêm Thành quấy phá biên cương, bắt được nhiều tù binh đưa về giam tại xứ Bàu Ổ, huyện Chân Phúc, phủ Đức Quang, quận Hoan Châu, nay thuộc phường Nghi Hương, thị xã Cửa Lò, Nghệ An. Nguyễn Trọng Đạt được triều đình sai cai quản trại tù binh  và để đảm nhiệm trọng trách này, ông  đưa một bộ phận gia đình về đấy vốn là quê hương của mình. Ông đã có công lớn trong việc cảm hóa, Việt hóa tù binh Chiêm, kể cả một số tù binh Minh trước đó  từ thân phận tù binh thành một chi họ dưỡng tử Nguyễn Chế của Đại tộc Nguyễn Đình.  Từ chức tươc Tín đạt đại phu, ông được phong tước Tán trị công thần, Bắc quân đô đốc lịch trung dinh thượng tướng quân Linh  quận công. Con ông là Nguyễn Đình Thủy vẫn ở lại Canh Hoặch, sinh  Nguyễn Đình Địch đậu Thám hoa năm 1481. Nguyễn Đình Địch sinh Nguyễn Doãn Toại.  Nguyễn Doãn Toại bị bệnh phong, phải làm lều ngoài đồng để ở. Nhưng được cô NguyễnThị Hiền con gái Tiến sĩ  Nguyễn Bà Kỷ , người cùng họ tộc, tự nguyện ra sống làm bạn với Nguyễn Doãn Toại và có con với nhau , đặt tên là Đạm sau đổi thành Thiến, thông minh trác lạc. Nguyễn Thiến được cậu là Nguyễn Đức Lượng hết lòng dìu dắt dạy dỗ. Về sau cả hai cậu cháu cùng đậu Trạng nguyên dưới triều nhà Mạc . Năm 1527. Lê Mạc phân tranh. Nguyễn Thiến  là hậu duệ công thần nhà Lê sơ, nhưng  đậu đại khoa dưới triều nhà Mạc do đó mà cũng làm quan với nhà Mạc. Bầy giờ con cháu hậu duệ công thần nhà Lê nhiều người đã theo nhà Mạc nhưng sau đó nhận ra Mạc Đăng Dung là kẻ “ lòng chứa gian tà”, phản bội nhà Lê, nên một số lại muốn về với nhà Lê trung hưng.. Chú ruột của Nguyễn Thiến là Nguyễn Kiều đang giữ chức Đặc vận công thần kiệt tiết tướng quân kỳ bài ty tướng sỹ Yên mỹ bá  của  triều đình nhà Mạc, vì để lộ tư tưởng phù Lê, bị Mạc Đăng Doanh buộc tội chết bằng hình phát phải tự sát. Trước tình hình đó, em ông Nguyễn Kiều là Nguyễn Đình Tùng đang giữ chức Kiệt tiết tướng quân  cẩm y vệ  sự đô vệ hầu  liền bỏ  nhầ Mạc, chạy trốn vào làng Đại Não( Phật Não) huyện Thiên Lộc phủ Đức Quang , thừ tuyên Nghệ An , nay là xã Thạch  Đài, huyện Thách Hà, tỉnh Hà Tĩnh. Hai con của Nguyễn Kiều cũng chạy trốn về Nghệ An, ngụ tại làng Yên Lương nay là phường Nghi Thủy, thị xã   Cửa Lò và xã Vĩnh Yên, tổng Yên Trường , nay là phường Hưng Đông, thành phố Vinh. Sau vụ Nguyễn Kiều bị nhà Mạc sát hại, đến năm Tân Hơi ( 1551 ), Nguyễn Thiến đang giữ chức Thượng thư triều Mạc cũng bị bọn gian thần Phạm Quỳnh , Phạm Giao gièm pha , vu tội cùng người thông gia là Thái tế Lê Bá Lý mưu đồ phản nghịch. Do đó Mạc Phúc Nguyên đã cho quân lính đến vây bắt hai ông. Nhung được một số quần thần tin cẩn đưa lực lượng đến giải thoát hai ông, Sau đó, Lê Bá Lý thì cùng con là Phổ quận công Lê Khăc Thận đưa hơn một vạn quân, còn Nguyễn Thiến thì cũng hai con là Nguyễn  Quyện , Nguyễn Miễn đưa  bản bộ và hơn 100 người, trốn vào Thanh Hóa, đầu hàng triều đình Lê Trịnh, được vua Lê vui mừng, đãi ngộ, giao trọng trách tuyển chon nhân tài cho triều đình. Con gái đầu lòng của Nguyễn Thiến là Nguyễn Thị Ngọc Cẩm trở thành  vợ thứ năm của Trịnh Kiểm. Tiếp theo Le Bá Lý và Nguyễn Thiến, một số mưu thần dũng tướng  khác cũng bỏ Mạc theo Lê Trinh. Vương  triều Lê trung hưng  càng thêm khí thế. Trước tình hình đó, Mạc Phúc Nguyên lo sợ bèn giao vương quyền cho Mạc Kính Điển để tìm cách co cụm để giữ vững Thăng Long. Năm 1557, Nguyễn Thiến qua đời. Trịnh Kiểm thì ngày càng lấn át vua Lê. Biết được tình hình này, Mạc Phúc Nguyên cầu viện quốc sư Nguyễn Bỉnh Khiêm  từng cùng Nguyễn Thiến làm quan với triều Mạc, nhờ viết thư dụ hàng hai con của Nguyễn Thiến là Nguyễn Quyện và Nguyễn  Miễn lúc này đã theo cha về với triều đình Lê Trịnh. Nhận được thư của Nguyễn Bỉnh Khiêm vào lúc rát bất bình với Trịnh  Kiểm, lại nể lời thầy học, hai anh em đã bỏ triều đình Lê Trịnh để về với nhà Mạc . Được triều đình nhà Mạc nhiệt liết đón nhận. Nguyễn Quyện từ tước  Văn phái hầu của  Lê Trịnh được phong lên tước Thượng quận công. Nguyễn Miễn được phong tước Phù quận công. Con hai ông cũng được phong chức tước cao. Con gái trưởng của Nguyễn Quyện là Nguyễn Như Nguyệt trở thành vợ của Mạc Mậu Hợp. Nhà Mạc  hưng thịnh lại. Thanh Hóa và Nghệ An thuộc đất xây dựng cơ đồ của vương triều Lê Trịnh trở thành chiến địa  nồi da nấu thịt của chiến tranh Lê – Mạc. Trong cuộc đối đầu này của hai bên, Nguyễn Quyện trở thành người hùng. Đương thời đã có câu :  “Quyện tồn Mạc tại /Quyện bại Mạc vong”( Nguyễn Quyện còn thì nhà Mạc còn / Nguyễn Quyện bại thì nhà Mạc mất)  . Nhưng đến năm 1592, Thiết chế Trịnh Tùng nối gót cha là Trịnh Kiểm mở cuộc tấn công đại qui mô vào sào huyệt của nhà Mạc tại Thừa tuyên Sơn Nam. Kết quả nhà Mạc đại bại. Nguyễn Miễn và hai con tử trận. Nguyễn  Quyện bị quân  Lê Trịnh bắt giải về  Lam Kinh Thanh Hóa. Trịnh Tùng tự tay cơỉ trói và tiếp đãi trọng vọng, không lấy  oán báo oán mà lấy ân báo ân ví có cha Nguyễn Thiến từng là trọng thần vương triều Lê Trịnh, chị là phu nhân Trịnh Kiểm. Nhưng Nguyẽn Quyện mặt đỏ bừng đã dõng dạc nói : “ Tôi vì lẽ chúa Trịnh lộng hành, coi thường vua Lê, đối xử với mọi người không ra gì và nể lời khuyên của thầy học nên về  lại với nhà Mạc, được nhà Mạc tri ân mà đối đãi rất nồng hậu cho nên tôi phải lấy ân trả ân. Nay là bại tướng, không còn kế sách  gì nưa mà trông nom đất nước. Trời đã bó nhà Mạc thì người anh hùng cũng khó thi sức” ( Đại Việt thông sứ). Không dụ hàng được, Trịnh Tùng đã sát hại ông và hai con trai là Nhuệ quận công Nguyễn Tín và Thọ Nham hầu Nguyễn Thọ. Trịnh Tùng còn ra lệnh  “tru  di diệt tộc”( giết cả họ). Sau khi có lệnh này, dòng họ Nguyễn Đình của Thái Sư Cương quốc công Nguyễn Xí tại làng Cảo Dương nay là xã Hồng Dương và làng Canh Hoặch thuộc huyện Thanh Oai, Hà Nội lâm vào cảnh xáo lộn. Tên họ Nguyễn Đình đổi thành Nguyễn Duy. Mộ của thủy tổ là  Điện tiền đo chỉ huy sử Cảm y vệ kiêm Tổng tri Dương võ bá Nguyễn Đình Thủy  đổi thành mộ Nguyễn Quang Kính. Mộ của Thám hoa Nguyễn Đình Địch đổi thành mộ Nguyễn Quang Cảnh. Đồ thờ bị đốt phà. Bia mộ bị  cạo xóa. Làng Cảo Dương có họ Nguyễn Đình bị yểm long mạch. Cho đến ngày  chúa Trịnh yếu thế, bà Nguyễn Thị Ngọc Cẩm con gái Trạng nguyên Nguyễn Thiến mới dẫn dân  hai làng  Cảo Dương quê cha và Canh Hoặch quê mẹ  ra Thăng Long dỡ  dinh cơ phủ chúa về dựng thành hai đinh lang và dựng từ đường thờ tổ tiên dòng họ. Về sau , ông Nguyễn Duy Tài, hậu duệ đời thứ  13 dòng họ Nguyễn Duy ( vốn là Nguyễn Đình) đã truy tầm tu lập Gia phả dòng họ Nguyễn Duy”.

      Cơn bão thế gian đã quật đổ  một nhánh họ thuộc đại tộc Nguyễn Đinh  Thái Sư Cương quốc công Nguyễn Xí  trên đất  Cảo Dương và Canh Hoặch thuộc huyện Thanh Oai, Hà Đông xưa tan tành như thế. Nhưng may thay có người con thứ ba của Nguyễn Miễn là Nam dương hầu Nguyễn Nhiệm chạy trốn được về quê cha đất tổ là Nghi Xuân , Tiên Điền để rồi lại tiếp nối  di truyền sinh học, đặc biệt là di truyền  văn hóa mà có lại một dòng họ khi nào “Sông Rum hết nước họ này hết quan”. Trong đõ  có  chú cháu là Nguyễn Du và Nguyễn Hành là hai trong An Nam ngũ tuyệt. Riêng Nguyễn Du là thiên tài , là danh nhân văn hóa, vào dịp 200 năm sinh(1965), được Ủy ban bảo vệ hòa binh thế giới suy tôn, kỷ niệm; vào dịp 250 năm sinh ( 2015) này lại được Unesco thuộc Liên hiệp quốc kỷ niệm trên toàn thế giới vì đã“ viết Kiều đất nước hóa thành văn”. Và  “Truyện Kiều còn thì tiếng ta còn. Tiếng ta còn thì nước ta còn”(1).

                                                              Yên Hòa thư trai quí thu ( 10 -2015)

Chú thích (1)

         Bài viết này chủ yếu dựa vào thành quả nguyên cứu của cụ Nguyễn Đình Triển 90 tuổi, nguyên Trưởng ban nghiên cứu lịch sử đảng Nghệ Tĩnh, Phó quản tộc phụ trách văn hóa tộc phả Đại tộc Thái Sư Cương Quốc công Nguyễn Xí ( cùng nhiệm kỳ đó tôi là chánh quản tộc)  trong bản thảo sách  Sự tích  danh nhân lịch sử  của Đại tộc Thái Sư Cương Quốc công Nguyễn Xí  mà tôi được mời hiệu đính, biên tập,viết lời giới thiệu sẽ xuất bản trong một dịp không xa. Xin phép và cảm ơn chú Nguyễn Đình Triển đã tạo điều kiện cho tôi có thể viết bài tham luận này trong cuộc Hội thảo khoa học về Nguyễn Du của Tỉnh Hà Tĩnh và Hội Kiều học Việt Nam tổ chức nhân dịp đón nhận danh hiệu Nguyễn Du danh nhân văn hóa được Unesco  kỷ niệm trên toàn thế giới.

Gần 90 tuổi vẫn dịch Kiều

           

Dịch giả Dương Tường và cuốn Kiều in Dương Tường's Version. Ảnh T. Điểu

                                                                                              PHẠM XUÂN NGUYÊN

            Nói tới Dương Tường nếu bạn là người thích đọc sách văn chương, nhất lại là văn chương nước ngoài, thì hẳn bạn biết. Ông là một dịch giả nổi tiếng đã chuyển ngữ từ tiếng Anh, tiếng Pháp sang tiếng Việt hơn 50 tác phẩm văn chương lớn của nhân loại ở nhiều nền văn học trên thế giới, ví như Anna Karenina (Lev Tolstoi - Nga), Đi tìm thời gian đã mất(Marcel Proust - Pháp), Đồi gió hú (Emily Bronte - Anh), Cuốn theo chiều gió (Margaret Mitchell - Mỹ), Cái trống thiếc (Gunter Grass - Đức), Lolita(Vladimir Nabocov - Nga-Mỹ), Cội rễ (Alex Haley - Mỹ), Bức thư của người đàn bà không quen (Stefan Zweig - Áo), Kafka bên bờ biển (Haruki Murakami - Nhật Bản)…

           Sau bản dịch tiểu thuyết Chết chịu của nhà văn Pháp Céline, ở tuổi 86 ông đã tính nghỉ ngơi. Nhưng với một người suốt đời cặm cụi với trang văn và con chữ như ông thì không thể nào ngồi không được, không thể “ăn gian thời gian sống” như lời ông nói. Ông lại mở sách ra, nhưng lần này là sách tiếng Việt, và ông tìm về kiệt tác Truyện Kiều của đại thi hào dân tộc Nguyễn Du để lại được “nằm trong tiếng Việt vấn vương một đời” (thơ Huy Cận).

           Đến một ngày ông bỗng muốn dịch Kiều ra tiếng Anh để trả ơn tiếng mẹ đẻ đã cho ông được làm người và làm nghề và cũng để góp một chút phần đưa kiệt tác văn chương dân tộc ra thế giới. Mắt ông đã lòa nên con cháu phải giúp một cái máy tính để phóng to chữ lên màn hình. Và ngày ngày ông cặm cụi ngồi dịch. Sau hai năm bản dịch 3254 câu Kiều Việt sang 3254 câu Kiều Anh hoàn thành. Và tháng 4 này, bản Kiều tiếng Anh Dương Tường (Kiều in Dương Tường’ version) đã ra mắt bạn đọc.

             Trước bản dịch của Dương Tường, theo thống kê chưa đầy đủ về những bản dịch toàn bộ tác phẩm và đã xuất bản, Truyện Kiều đã có hơn 30 bản dịch ra hơn 20 thứ tiếng nước ngoài (Pháp, Trung, Anh, Hungary, Nhật, Đức, Mông Cổ, Tiệp, Nga…). Bản sớm nhất là tiếng Pháp, năm 1884. Riêng về tiếng Anh, theo một nhà nghiên cứu, đã có 17 bản dịch. Trong đó có bốn bản được đánh giá cao là: “The Soul of Poetry inside Kim Van Kieu” (1963, 2010) của Lê Xuân Thủy, The Tale of Kiều (1973, 1983) của Huỳnh Sanh Thông, Kieu, The Tale of a Beautiful and Talented Girl (1994, 2011) của Michaell Counsell, và Kim Van Kieu of Nguyen Du(2004) của Vladislav V. Zhukov. Như vậy bản Kiều tiếng Anh Dương Tường là bản dịch tiếng Anh thứ 18.

            Kiều qua trích dẫn của các chính khách Mỹ

         Chưa thể đi sâu phân tích bản dịch, bây giờ tôi thử lấy bản Kiều-English Huỳnh Sanh Thông là bản được đánh giá cao nhất làm đối chứng với bản Kiều-English Dương Tường để nêu lên mấy nhận xét bước đầu. Huỳnh Sanh Thông (1926 - 2008) là một giáo sư tại Đại học Yale (Mỹ), bản dịch Kiều của ông ra lần đầu 1973, mười năm sau (1983) được sửa chữa, tái bản. Trong quá trình dịch ông có tham khảo các bản dịch tiếng Pháp tiếng Anh và ý kiến những đồng nghiệp Mỹ cùng trường.

           Dương Tường khi dịch không tham khảo bản dịch Kiều tiếng Anh tiếng Pháp nào, một mình dịch trong hai năm. Ông cho biết chỉ trong quá trình dịch có một người Mỹ gửi cho bản dịch của Timothy Allen ông đọc thấy dịch không đạt và càng có thêm tự tin cho bản dịch của mình.

Cả hai bản của Huỳnh Sanh Thông và Dương Tường đều để nguyên chữ “Kiều” như tiếng Việt, đều dịch đúng 3254 câu Việt sang câu Anh.

Trước hết ta hãy xem hai câu mở đầu:

“Trăm năm trong cõi người ta

Chữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhau”

Huỳnh Sanh Thông: “A hundred years - in this life span on earth / talent and destiny are apt to feud”. Dương Tường: “In the one-hundred-year span of a human life, / Destiny implacably sets upon Talent”. Câu của Sanh Thông mang tính khái quát, quy luật đời người hơn. Để dịch chữ “cõi”, cả hai ông, và ông Lê Xuân Thủy nữa, khi dịch câu này đều dùng từ “span” nghĩa đen là “gang tay”, từ đó rộng nghĩa là “khoảng thời gian ngắn ngủi”.

       Cổ nhân nói “đời người ngắn chẳng tày gang” (“Our life but a span”). “Cõi người ta” với Sanh Thông là “khoảng đời trên cõi trần” dùng “earth” không mạo từ. Dương Tường thì cho đó là hạn hẹp đời người đúng một trăm năm “one-hundred-year span”.

        Bản Huỳnh Sanh Thông đã được hai nhà lãnh đạo Mỹ, Tổng thống Bill Clinton (2000) và Phó tổng thống Joe Binden (2015) sử dụng khi trích dẫn Kiều trong bài phát biểu của mình trước người Việt. Ta hãy đối chiếu những câu Kiều được dùng trong văn bản chính trị này ở hai bản dịch.

        Đầu tiên là hai câu 1795-1796 được ông Bill Cliton dùng trong bài phát biểu năm 2000 tại Hà Nội:

“Sen tàn cúc lại nở hoa,

Sầu dài ngày ngắn đông đà sang xuân”.

Bản dịch Huỳnh Sanh Thông: “Just as the lotus wilts, the mums bloom forth, / Time softens grief, and the winter turns to spring” (“Ngay khi sen héo úa thì cúc nở / Thời gian làm dịu nỗi đau và đông chuyển sang xuân”). Bản dịch Dương Tường: “As seasons go, with lotus wilted, mum start blossoming forth / Sorrow while time away and soon winter ushers spring in (“Theo nhịp mùa đi, với sen tàn, cúc bắt đầu nở / Nỗi buồn theo thời gian trôi và chẳng mấy chốc đông đưa xuân tới”. Sanh Thông chỉ nói “Ngay khi” (“Just as”), còn Dương Tường muốn thơ hơn “Theo nhịp mùa đi” (“As seasons go”).

Còn đây là hai câu 3121-3122 mà ông Joe Binden dùng trong bài phát biểu tại Wasington (2015):

“Trời còn để có hôm nay,

Tan sương đầu ngõ, vén mây giữa trời”.

Bản dịch Huỳnh Sanh Thông: “Thank heaven we are here today, / To see the sun through parting fog and cloud” (“Nhờ trời hôm nay chúng ta ở đây hôm nay / Để thấy được mặt trời xuyên qua sương mù và mây đang tan ra từng mảng”). Bản dịch Dương Tường: “Heaven blesses us with this day - from our gate, / mist has cleared; high up, clouds are dispelling” (Trời đã ban phúc chúng ta ngày này - từ ngoài cổng ngõ nhà ta / sương đã hửng lên, trên cao mây đang tan ra). Dương Tường theo đúng bản gốc chỉ nói trời quang mây tạnh, còn Sanh Thông thì thêm vào là “thấy mặt trời” (“To see the sun”).

Một tổng thống Mỹ khác là Barak Obama cũng đã dùng Kiều trong bài phát biểu của mình tại Hà Nội (5/2016). Đó là hai câu 355-56:

“Rằng: Trăm năm cũng từ đây,

Của tin gọi một chút này làm ghi”

Trong văn bản bài nói của ông tổng thống hai câu này được dịch là: “Please take from me this token of trust, so we can embark upon our 100-year journey together” (“Xin nhận lấy từ tôi biểu hiện niềm tin này, như thế chúng ta có thể cùng nhau đi cuộc hành trình trăm năm”).

           Bản dịch Huỳnh Sanh Thông: “Henceforth I'm bound to you for life," he said./ "Call these small gifts a token of my love” (“Từ nay tôi đã buộc tôi vào đời em / Xin gọi món quà nhỏ này là biểu hiện tình yêu của tôi”. Bản dịch Dương Tường: “From now on, I’m yours for life, take these small things as a token of my love” (“Từ bây giờ, đời tôi đã là của em / Xin nhận món đồ nhỏ này như là biểu hiện tình yêu của tôi”). Sanh Thông xa xưa (“Henceforth”), Dương Tường gần nay (“From now on”).

           So sánh chỉ mấy câu trên đã có thể thấy hai cách dịch của Huỳnh Sanh Thông và Dương Tường là “đại đồng tiểu dị”. Ý chính họ truyền đạt giống nhau, tuy có khi người này dịch sát, người kia dịch thoát. Khác nhau chỉ ở đôi chỗ dùng từ ngữ.

Xin đưa thêm câu nữa để thấy hơn những chỗ gặp nhau của hai bản dịch.

Cỏ non xanh tận chân trời,

Cành lê trắng điểm một vài bông hoa. (Câu 41-42)

Huỳnh Sanh Thông: “Young grass spread all its green to heaven's rim; / some blossoms marked pear branches with white dots”. Dương Tường: “Young grass spread its green carpet as far as the horizon / Pear branches adorned themselves with white blossoms”. Sanh Thông cho hoa điểm cành, Dương Tường cho cành điểm hoa và thêm một tấm thảm xanh (“green carpet”) cho đồng cỏ...

           "Giới thiệu Nguyễn Du tới Shakespeare"

         Như đã nói, tôi chưa thể đi sâu vào bản Kiều tiếng Anh Dương Tường, chỉ mới nêu mấy nhận xét sơ bộ qua việc đối chứng nó với một bản dịch đã có trước gần nửa thế kỷ ở Mỹ và được đánh giá cao nhất. Nhưng chỉ nội chừng đó đã đáng ghi công cho Dương Tường khi ông dám đặt cho mình một bài thử tột đỉnh (Supreme Test) là giới thiệu Nguyễn Du với Shakespeare (introducing Nguyen Du to Shakespeare - tức là đưa Kiều sang tiếng Anh), nói như nhà báo Nguyễn Công Khuyến trong lời giới thiệu cho sách này.

             Bởi ông làm việc này khi tuổi đã cao, mắt đã gần như lòa, tai đã nghễnh ngãng, mà lại làm với Truyện Kiều. Nhưng ông đã vượt qua được thử thách đó một cách ngoạn mục. Giờ đây, Nguyễn Du/Kiều/in Dương Tường’s version đã thành sách với nhiều phụ bản tranh minh họa đẹp của các họa sĩ nổi tiếng Nguyễn Quân, Đặng Xuân Hòa, Đinh Quân, Trần Lương, Hà Trí Hiếu, Thanh Bình, Lý Trần Quỳnh Giang, Nguyễn Công Cừ.

          Thế là thêm một dịch phẩm Kiều ra thứ tiếng phổ biến toàn thế giới để đưa nàng văn Việt quốc sắc thiên hương đến với nhân loại muôn nơi. Với người trong nước, ai đọc được tiếng Anh có thể đọc để thưởng thức Kiều trong một bộ dạng ngôn ngữ khác. Họ có thể bàn luận, góp ý về cách dịch cho dịch giả. Và điều quan trọng hơn, có thể từ tấm gương của Dương Tường họ sẽ được tiếp thêm cảm hứng và động lực để nguyện làm “con ngựa thồ văn hóa” chở văn chương nước nhà ra nước ngoài bằng những bản dịch trong những thứ tiếng khác nhau.

          Tôi đang viết những dòng này thì đọc được trên trang cá nhân của Trưởng khoa Việt Nam học (ĐH Khoa học Xã hội & Nhân văn TPHCM) thông tin có một người từng bỏ ra hàng chục năm để dịch Truyện Kiều, Lục Vân Tiên, Chinh Phụ Ngâm ra tiếng Anh, tiếng Pháp. Người dịch này đã trên 80 tuổi, mang bản dịch tới Đại học Khoa học Xã hội & Nhân văn muốn được giới thiệu với bạn đọc. Trang Facebook này viết thêm: "Không biết có Nhà xuất bản, Công ty sách nào có ý định giới thiệu bản dịch Truyện Kiều ra tiếng Pháp thứ 14, ra tiếng Anh thứ 17 thì liên hệ để chúng tôi giao bản thảo. Năm nay là năm kỷ niệm 200 năm ngày mất (1820 - 2020) Nguyễn Du, nếu tập sách này ra đời thì sẽ là một đóng góp lớn đối với việc giới thiệu văn hóa nước nhà".

          Mong sẽ có nơi nhận xuất bản những bản dịch này. Và các bạn trẻ: Chẳng lẽ cứ để những người già chạy tiếp sức trên con đường dịch thuật văn chương này sao?

PXN

TRÒN 200 NĂM TRƯỚC, NGUYỄN DU MẤT TRONG ĐỢT DỊCH TẢ

Tưới rượu lên mộ Nguyễn Du tại Lễ giỗ lần thứ 199.

Năm nay dịch viên phổi Vũ Hán (Covid -19) đã hoành hành tại Trung Quốc, Hàn Quốc, I ran và trên 100 nước trên thế giới, làm thế giới đảo lộn. Tính đến 10/3, bênh dịch quái ác này đã cướp đi trên 4000 sinh mạng trong đó có nhiều người là những tài năng hiếm có của nhân loại. Từ sự kiện này ta nhớ đến trận dịch tả  kinh hoàng ở nước ta cách nay 200 năm (năm 1820), đã cướp đi của đất nước ta một thiên tài: Đại thi hào Nguyễn Du.

Về sự kiện này, Đại Nam thực lục Chính biên tập 2 có ghi: Năm 1820 (Minh Mạng năm đầu), tháng 6 dịch (tả) phát từ mùa thu sang mùa đông, bắt đầu từ Hà Tiên, sau rốt đến Bắc Thành. Số hộ khẩu chết tất cả là 206.835 người, không kể số nam phụ lão ấu ở ngoài hộ tịch. Trước sau chẩn cấp tổng kê hơn 73 vạn quan tiền.

Thực lục chép: "Hữu Tham tri Lễ bộ là Nguyễn Du chết. Du là người Nghệ An rộng học giỏi thơ, càng giỏi về quốc ngữ. Nhưng là người nhút nhát, mỗi khi ra mắt vua thì sợ sệt không hay nói gì. Vua từng dụ rằng : “Nhà nước dùng người, duy có tài là dùng, vốn không có coi nam bắc khác nhau. Khanh cùng Ngô Vị đã được tri ngộ làm quan đến chức á khanh, nên điều gì biết thì nói ra hết, dâng điều hay sửa điều dở, để hết chức mình. Sao cứ rụt rè sợ hãi, chỉ việc vâng dạ !”. Đến bây giờ có mệnh sai sang nước Thanh, chưa đi thì chết. Vua thương tiếc, cho 20 lạng bạc, 1 cây gấm Tống. Khi đưa tang về lại cho thêm 300 quan tiền". Năm đó Đại thi hào Nguyễn Du 54 tuổi.

Nhà vua rất lo về dịch lệ, từng ở trong cung trai giới và cầu đảo ngầm. Trấn thần Phú Yên là Nguyễn Văn Quế đem tình hình bệnh dịch trong trấn dâng biểu xin chịu tội. Vua bảo rằng : “Trẫm không có đức, trên can phạm hoà khí của trời, bốn phương có dịch đều là lỗi trẫm”. Nhân sai Phạm Đăng Hưng theo ý ấy mà soạn dụ. Đăng Hưng tâu rằng : Gặp tai vạ biết lo sợ, vốn là thịnh đức của đấng nhân quân. Nhưng thần nghe bệnh dịch từ Tây dương sang, bệ hạ hà tất lấy làm tội của mình”.

Vua nói : “Nếu trẫm không thiếu đức thì tai vạ ở nước ngoài vào làm sao được. Nguyễn Văn Quế chỉ là một mục thú còn tự nhận là lỗi mình, huống trẫm là vua thiên hạ, có thể chối lỗi được sao ?”.

Lấy thuốc viên chữa dịch mới chế chia cho bầy tôi. Xuống chiếu cầu lời nói thẳng. Chiếu rằng : “Trẫm nghe đường ngôn luận mở rộng thì nước mới trị… Trẫm thấy thân nhỏ bé, nối nghiệp lớn lao... Nay bỗng gặp khí trời không hoà, nhân dân khó sống, có lẽ là chính sự có điều gì thiếu sót chăng, ẩn tình của dân có chỗ chưa suốt đến chăng ? Người muốn thấy hình của mình, tất nhờ ở gương sáng ; vua muốn nghe lỗi của mình, tất phải đợi ở tôi ngay. Vậy cho các văn võ ở Kinh từ Tứ phẩm trở lên, các quan thành dinh trấn ở ngoài đều lo cố gắng, đua nhau đối đáp rõ rệt, hoặc lỗi chính ở trẫm, về kính đức nối sáng có thiếu, về nhân ân yêu giữ chưa tròn. Vậy lấy chư thần làm bầy tôi pháp độ, làm kẻ sĩ giúp vầy, như đá để trị ngọc, như đá để mài vàng, chớ như lời nói của mình quý như vàng ngọc mà giấu, cần phải chỉ ngay vào điều lỗi không kiêng kỵ gì… may ra trên báo đáp được lòng trời, dưới chữa sống được bệnh dân, để cùng hưởng phước thái bình”.

Có thể nói, từ quan địa phương đến vua Minh Mạng đều tự xét lỗi của mình khi dịch bệnh xảy ra, ngoài niềm tin về mệnh trời thời đó, còn cho thấy nhân cách của người lãnh đạo, dám nhận trách nhiệm và tìm biện pháp khắc phục. Cách quản trị đất nước hồi xưa cũng có những điều hay như thế./.

Phan Nguyễn Khiêm

THAM GIA HOẠT ĐỘNG KỶ NIỆM 200 NĂM NGÀY MẤT ĐẠI THI HÀO NGUYỄN DU TẠI PHÁP

Hướng tới Kỷ niệm 200 năm ngày mất Đại thi hào dân tộc - Danh nhân văn hóa Thế giới Nguyễn Du (1820-2020), Phái đoàn Thường trực Việt Nam tại Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hợp Quốc (UNESCO) phối hợp với Tỉnh Hà Tĩnh tổ chức Kỷ niệm sự kiện nói trên tại Trụ sở UNESCO, ở Thủ đô Paris, Cộng hòa Pháp vào cuối tháng 3 năm 2020.

Sự kiện văn hóa và khoa học này là cơ hội để quảng bá những giá trị văn hóa sâu sắc của đại thi hào Nguyễn Du và Truyện Kiều, và nhìn rộng ra là văn hóa Việt Nam ra trường quốc tế. Sự kiện này sẽ diễn ra với một chuỗi các hoạt động: Triển lãm sách và tranh minh họa Hội thảo về Nguyễn Du và tiếp nhận các tác phẩm của ông trên thế giới. Lễ tưởng niệm chính thức 200 ngày mất của Nguyễn Du.

Ngày 21 tháng 02 năm 2020, UBND tỉnh Hà Tĩnh ban hành Quyết định số 636/QĐ-UBND về việc tổ chức Đoàn cán bộ của tỉnh tham gia các sự kiện này. Đoàn công tác có 10 thành viên gồm các ông, bà: Hoàng Trung Dũng, Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy; Võ Hồng Hải, Ủy viên Ban Thường vụ, Trưởng Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy; Nguyễn Thị Nữ Y, Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Phó Chủ tịch Thường trực HĐND tỉnh; Hà Văn Thạch, Nguyên Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, nguyên Trưởng Ban Tổ chức Tỉnh ủy,  Chủ tịch Quỹ Bảo tồn, phát huy giá trị di sản Nguyễn Du và Truyện Kiều;Bùi Xuân Thập, Tỉnh ủy viên, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch; Trần Đình Thuyên, Phó Chánh Văn phòng Tỉnh ủy; Hoàng Văn Sơn, Phó Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư; Ngô Thị Hoài Nam, Phó Giám đốc Sở Ngoại vụ; Nguyễn Hải Nam, Chủ tịch UBND huyện Nghi Xuân; Hồ Thị Loan, Phó Trưởng phòng Văn nghệ, Đài Phát thanh và Truyền hình tỉnh. Đoàn do ông Hoàng Trung Dũng, Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy làm Trưởng đoàn, tham gia sự kiện này từ ngày 25/3/2020 đến 31/3/2020./.

CÁC HOẠT ĐỘNG KỶ NIỆM 200 NĂM NGÀY MẤT DANH DANH NHÂN VĂN HÓA THẾ GIỚI - ĐẠI THI HÀO NGUYỄN DU

Theo thông tin từ ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch, các hoạt động chính Kỷ niệm 200 năm ngày mất danh Danh nhân văn hóa Thế giới - Đại thi hào Nguyễn Du (1820 - 2020) sẽ được triển khai theo một chuỗi sự kiện từ tháng 1 đến tháng 9 năm 2020, gồm:

1. Triển khai các dự án tu bổ các di tích Nguyễn Du trong năm 2020

Triển khai dự án Tu bổ, tôn tạo các di tích gốc, xây dựng cơ sở hạ tầng và khuôn viên cây xanh trong Khu di tích Nguyễn Du Khu di tích quốc gia đặc biệt Đại thi hào Nguyễn Du, huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tĩnh.

- Cơ quan chủ trì: Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình dân dụng và công nghiệp tỉnh Hà Tĩnh

- Thời gian thực hiện: Bắt đầu từ Quý I/2019.

2. Soạn thảo, in ấn và ban hành tài liệu tuyên truyền Kỷ niệm 200 năm ngày mất Đại thi hào Nguyễn Du.

Đơn vị thực hiện: Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch

Đơn vị phối hợp: Văn phòng Đại diện Hội Kiều học Việt Nam tại Hà Tĩnh

Thời gian: tháng 2 năm 2020

3. Họp báo tuyên truyền và làm việc với các Bộ, ngành Trung ương về phối hợp tổ chức các hoạt động kỷ niệm

Đơn vị tham mưu: Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch

Đơn vị chủ trì thực hiện: UBND tỉnh Hà Tĩnh chủ trì phối hợp với Ban Tuyên giáo Trung ương, Bộ Thông tin Truyền Thông, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức họp báo.

Đoàn công tác của tỉnh làm việc với các Bộ, ngành trung ương về phối hợp tổ chức các hoạt động kỷ niệm.

Thời gian: Tháng 3/2019.

Địa điểm: Tại Hà Nội.

 4. Tham gia tham gia sự kiện Kỷ niệm 200 năm mất của Đại thi hào Nguyễn Du tại Thủ đô Paris - Pháp

Đơn vị tham mưu: Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch

Đơn vị chủ trì thực hiện: Đoàn công tác của tỉnh

Thời gian: Tháng 4/2019.

Địa điểm: Tại Cộng hòa Pháp

5. Tổ chức cuộc thi “Bạn đọc thuộc Truyện Kiều” và cuộc thi “Viết văn tế Nguyễn Du”

 Đơn vị thực hiện: Hội Kiều học Việt Nam chủ trì phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Hội LHVHNT Hà Tĩnh, Hội Nhà văn Việt Nam, Đài Tiếng nói Việt Nam phối hợp tổ chức.

Thời gian:

Tháng 4/2020, Cuộc thi bạn đọc thuộc Kiều (đợt 3) tại Thành phố Hồ Chí Minh.

Tháng 6/2020, Cuộc thi bạn đọc thuộc Kiều (đợt 4) tổ chức tại Hà Nội.

6. Tổ chức Hội thảo khoa học “Tiếng Việt trong Truyện Kiều”

          Đơn vị thực hiện: Hội Kiều học Việt Nam chủ trì phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hà Tĩnh thực hiện.

        Thời gian: Tháng 6/2020

        Địa điểm: Thành phố Hà Tĩnh

7. Xuất bản các ấn phẩm phục vụ cho lễ kỷ niệm

Đơn vị thực hiện: Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hà Tĩnh phối hợp với Hội Kiều học Việt Nam, Hội LHVHNT Hà Tĩnh

Các ấn phẩm:

- Tái bản có sửa chữa bổ sung “Truyện Kiều” gần nguyên bản của Hội Kiều  học Việt Nam;

- Tái bản “Truyện Kiều” song ngữ Việt – Anh;

- Xuất bản “Tổng tập nghiên cứu mới về Nguyễn Du – Truyện Kiều (2011 – 2020).

- Xuất bản Kỷ yếu Hội thảo: “Nguyễn Du – Puskin, tương đồng và khác biệt”

- Xuất bản Kỷ yếu Hội thảo khoa học “Tiếng Việt trong Truyện Kiều”

- Khuyến khích các tổ chức, cá nhân sưu tầm, giới thiệu, xuất bản các tác phẩm của Nguyễn Du, các tác gia dòng họ Nguyễn Tiên Điền và văn học cổ điển Việt Nam, các công trình nghiên cứu, sáng tác có liên quan; tổ chức dịch và xuất bản Truyện Kiều, các tác phẩm của Nguyễn Du và của các nhà văn cổ điển Việt Nam ra nhiều thứ tiếng khác nhau.

Thời gian xuất bản: Trước tháng 9/2020

8. Tổ chức Tuần Văn hóa – Thể thao - Du lịch Nguyễn Du

Đơn vị tham mưu: Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch

Đơn vị chủ trì thực hiện: UBND tỉnh Hà Tĩnh chủ trì phối hợp với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ( Tổng Cục Du lịch, Cục Di sản, Cục Văn hóa cơ sở)

Mời các tỉnh có liên quan đến cuộc đời và sự nghiệp của Đại thi hào Nguyễn Du tham gia, gồm: Hà Nội, Bắc Ninh, Thái Bình, Quảng Bình và Thừa Thiên Huế và các tỉnh: Thanh Hóa, Nghệ An, Quảng Trị tham gia.

Tuần văn hóa sẽ diễn ra với các hoạt động trình diễn văn hóa, nghệ thuật đặc sắc của các tỉnh bạn và các hoạt động diễn xướng trò Kiều, ngâm Kiều, lẩy Kiều, bình Kiều…

Thời gian: dự kiến từ 21-26/9/2020

Địa điểm: Tại Tiên Điền - Nghi Xuân – Hà Tĩnh

9. Tổ chức lế trao Giải thưởng Văn học Nguyễn Du và Trao giải hai cuộc thi “Bạn đọc thuộc Truyện Kiều” và cuộc thi “Viết văn tế Nguyễn Du”.

Đơn vị thực hiện: Hội VHNT Hà Tĩnh, Hội Kiều học Việt Nam,

Thời gian: Tháng 9/2020,

Địa điểm: Thành phố Hà Tĩnh.

10. Tổ chức Lễ kỷ niệm 200 năm mất Đại thi hào Nguyễn Du

Đơn vị tham mưu: Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch

Đơn vị chủ trì thực hiện: Ủy ban nhân dân tỉnh Hà Tĩnh

Lễ kỷ niệm sẽ diễn ra tại Hà Tĩnh vào tháng 9/2020 với sự tham gia của  Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Ủy ban Quốc gia UNESCO Việt Nam, Ủy ban nhân dân các tỉnh Bắc Ninh, Thái Bình, Thừa thiên Huế, Quảng Bình.

Nội dung chương trình, gồm: Phần nghi lễ và Chương trình nghệ thuật (riêng Chương trình nghệ thuật sẽ được quyết định cụ thể về quy mô sau khi xin ý kiến chỉ đạo của Thường trực Tỉnh ủy và ý kiến thống nhất của Ban Chỉ đạo, Ban Tổ chức).

Lễ Kỷ niệm dự kiến được truyền hình trực tiếp trên sóng Đài Truyền hình Việt Nam, Đài Phát thanh - Truyền hình Hà Tĩnh (HTTV).

 - Thời gian: 26 tháng 9 năm 2020 (10 tháng 8 năm Canh Tý)

- Địa điểm: Tại thành phố Hà Tĩnh, tỉnh Hà Tĩnh

THÁI SINH

KỶ NIỆM 200 NĂM NGÀY MẤT ĐẠI THI HÀO NGUYỄN DU TẠI PARIS – CỘNG HÒA PHÁP VÀO THÁNG 3 NĂM 2020

Hướng tới Kỷ niệm 200 năm ngày mất Đại thi hào dân tộc - Danh nhân văn hóa Thế giới Nguyễn Du (1820-2020), Phái đoàn Thường trực Việt Nam tại Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hợp Quốc (UNESCO) phối hợp với Tỉnh Hà Tĩnh tổ chức Kỷ niệm sự kiện nói trên tại Trụ sở UNESCO, ở Thủ đô Paris, Cộng hòa Pháp vào cuối tháng 3 năm 2020.

             Mục đích và phạm vi của sự kiện

Năm 2020 đánh dấu kỷ niệm 200 năm ngày mất của đại thi hào Việt Nam Nguyễn Du (1765-1820). Đại hội đồng UNESCO, trong phiên họp thứ 37, đã quyết định rằng UNESCO, trong năm 2014-2015 sẽ liên kết tổ chức lễ cho 108 ngày kỷ niệm đã được liệt kê trong đó có kỷ niệm 250 năm ngày sinh của Đại thi hào Nguyễn Du của Việt Nam (Nghị quyết 37 C/15).

Nguyễn Du đã viết nhiều tác phẩm, tất cả các tác phẩm của ông đều rất có giá trị, đặc biệt là cuốn tiểu thuyết bằng thơ nổi tiếng có tên Truyện Kiều hoặc Kim Vân Kiều được viết vào đầu thế kỷ XIX và được coi là một tượng đài văn học quan trọng nhất của Việt Nam. Từ khi xuất bản cho đến nay, kiệt tác đầy chất thơ này đã trở thành chủ đề của nhiều nghiên cứu liên ngành. Nó vẫn là nguồn cảm hứng cho nhiều nhà nghiên cứu Pháp, Mỹ và các nước khác. Từ bản dịch đầu tiên bằng tiếng Pháp năm 1884, nhiều thế hệ học giả và nhà thơ đã tìm cách nghiên cứu và vượt qua các trở ngại về ngôn ngữ để truyền tải bài thơ mang đậm tinh thần và giá trị văn hóa phương Đông sang một ngôn ngữ khác. Nó đã được dịch sang hơn 20 ngôn ngữ, với gần 80 phiên bản dịch.

Không chỉ là một nhà thơ lớn, Nguyễn Du còn là một nhân cách nổi bật đầy tự hào của đất nước và có niềm đam mê mãnh liệt với tiếng mẹ đẻ.

Sự kiện văn hóa và khoa học này là cơ hội để quảng bá những giá trị văn hóa sâu sắc của đại thi hào Nguyễn Du và Truyện Kiều, và nhìn rộng ra là văn hóa Việt Nam ra trường quốc tế.

Để kỷ niệm 200 năm ngày mất của Nguyễn Du, Phái đoàn Thường trực Việt Nam tại UNESCO và Ủy ban Nhân dân Tỉnh Hà Tĩnh, quê hương của Nguyễn Du sẽ tổ chức một chuỗi các hoạt động:

Triển lãm sách và tranh minh họa Hội thảo về Nguyễn Du và tiếp nhận các tác phẩm của ông trên thế giới. Lễ tưởng niệm chính thức 200 ngày mất của Nguyễn Du

     Địa điểm

Lễ chính thức và triển lãm : tại trụ sở của UNESCO Hội thảo và triển lãm : tại một Trường Đại học ở Paris và tại thư viện Dinan

    Thời gian

Lễ chính thức và triển lãm tại trụ sở của UNESCO : Thứ Tư ngày 25/3/2019 Hội thảo và triển lãm tại Paris : Thứ năm ngày 26/3/2019 Triển lãm tại Cote d’Armor (vùng Bretange) : Thứ Sáu, ngày 27 và thứ Bảy ngày 28/3/2019.

Chương trình dự kiến cho buổi lễ chính thức

17h30: Triển lãm tại hành lang của phòng Tiệc tại tầng 7 và phía trước thang máy. Về sách : Bộ sưu tập 50 phiên bản dịch của Truyện Kiều bằng 20 ngôn ngữ (bộ sưu tập đầy đủ nhất, được trưng bày lần đầu tiên) ; các phiên bản khác của Truyện Kiều, và 250 cuốn sách nghiên cứu về Nguyễn Du và các tác phẩm của ông. Về tranh ảnh minh họa

Bản sao của 60 tranh ảnh minh họa về Truyện Kiều trên giấy do truyền thống của Hòa Bình.

Các tranh ảnh minh họa phổ biến về Hàng Trống và Đông Hồ Các tranh ảnh minh họa của các nghệ sĩ Đông Dương Các tranh ảnh minh họa của các nghệ sĩ Việt Nam đương đại Các tranh ảnh minh họa của các nghệ sĩ nước ngoài (tranh ảnh minh họa các bản dịch) Tranh ảnh minh họa các cảnh trong Truyện Kiều trên đá và sứ   18h30-19h30 : Lễ chính thức (phòng Tiệc tại tầng 7)

18h30-18h50 : Hát, âm nhạc về Truyện Kiều (phần 1)

18h50-19h10 :

Diễn văn của Đại sứ, Phái đoàn thường trực Việt Nam tại UNESCO Diễn văn của lãnh đạo Tỉnh Hà Tĩnh. Diễn văn của vị Đại diện tổ chức UNESCO 

19h10-19h30 : Hát, âm nhạc về Truyện Kiều (phần 2)

19h30-21h: Chiêu đãi (phòng Tiệc tại tầng 7)

             Những người tham dự

Khách mời danh dự ; Các đại diện của chính quyền Việt Nam ; Các Đại sứ và các đại diện của các phái đoàn từ các quốc gia tại tổ chức UNESCO ; Các Đại diện của Hiệp hội Pháp-Việt ; Các nghệ sĩ của Việt Nam, các dịch giả và nhà nghiên cứu của Pháp, VIệt Nam, Đức, Nga, Ba Lan, Hungary, Thụy Điển...

             Các đối tác

Viện nghiên cứu châu Á CNRS/ Trường Đại học Aix-Marseille (IRSEA) Viện Quốc gia về Ngôn ngữ và Văn minh phương Đông (INALCO) Trung tâm văn hóa Việt Nam tại Pháp Hiệp hội văn hóa và khoa học Pháp-Việt (AFVCS) Thư viện Dinan

Thái Sinh